Zehirlenmelerde İlk Yardım uygulamaları insanların yaşamlarında belirli noktalarda karşılaşabileceği zehirlenme vakalarında yapılması gerekenler ile ilgili bilgilendirildiği İlk Yardım Eğitimi alt başlıklarından birisidir.
Bağışıklık sistemi güçsüz olan ya da yaşlı kişiler başta olmak üzere tüm insanların günlük hayatta karşılaşabileceği ve ölümcül sonuçları olan zehirlenme durumunda kişinin çevresinde Zehirlenmelerde İlk Yardım prosedürüne hakim birisinin olması çok değerlidir.
Farklı nedenlerle oluşabilen Zehirlenme olayı insan vücudunun fonksiyonlarının işleyişini kısa süreli veya tamamen bozma potansiyeline sahip olan tehlikeli bir durumdur. Bu duruma maruz kalan kişiye bilgisizce ve geç yapılan müdahale ölümlü sonuçlara yol açmaktadır.
SARIZEYBEK İlk Yardım Kursu olarak İzmir de teorik ve uygulamalı olarak vermeye devam ettiğimiz İlk Yardım Eğitimleri kapsamında Zehirlenmelerde İlk Yardım konusunu da detaylı bir şekilde ele almaktayız.
Zehirlenme ile ilgili detaylara değindiğimiz ve bu durumu yaşayan kişilere Zehirlenmelerde İlk Yardım prosedürü kapsamında nasıl müdahale edilmesi gerektiğini anlattığımız bu yazımızda;
- Zehirlenme Nedir
- Gıda Zehirlenmelerinde İlk Yardım
- Sindirim Yolu Zehirlenmelerinde İlk Yardım
- Solunum Yolu Zehirlenmelerinde İlk Yardım
- Kimyasal Zehirlenmelerinde İlk Yardım
- Deri Yoluyla Zehirlenmelerinde İlk Yardım
- İlaç Zehirlenmesinde İlk Yardım
- Zehirlenmelerinde İlk Yardım Soruları
- Zehirlenmelerinde İlk Yardım Nasıl Yapılır
gibi konularda İlk Yardım Eğitmenlerimiz tarafından verilen net cevapları bulabilirsiniz.
Zehirlenme Nedir
İnsan vücuduna farklı yollarla girebilen ve vücudun yapısını, işleyişini bozan zamanında müdahale edilmemesi halinde ölümcül sonuçları görülen maddeler Zehir olarak adlandırılır.
Zehirlenme vakaları bu maddenin herhangi bir yolla vücuda girmesi ve etki etmesi olayıdır. Özellikle yaşlılarda ve çocuklarda ölümcül sonuçları olan bu durumda kişinin yakınında Zehirlenmelerde İlk Yardım konusunda bilgili birisi olması büyük önem arz etmektedir.
Zehirlenme olayı insanlarda en sık;
- Sindirim Yoluyla,
- Solunum Yoluyla,
- Cilt Yoluyla,
meydana gelmektedir.
Zehirlenme Belirtileri
İnsanlarda Zehirlenme Belirtileri bu duruma yol açan nedenlere göre farklılıklar göstermektedir. İnsanlarda zehirlenme sebebine bağlı olarak en sık görülen belirtileri şu şekilde belirtebiliriz;
- Sindirim Sistemi Bozuklukları : Sindirim sisteminin bozulmasına neden olan zehirlenmelerde en sık görülen belirtiler arasında bulantı, kusma, karın ağrısı, gaz, şişkinlik, ishal bulunmaktadır.
- Sinir Sistemi Bozuklukları : Sinir sisteminin bozulmasına yol açan zehirlenme vakalarında en sık rastlanan belirtileri bilinç kaybı, havale, rahatsızlık hissi, kaslarda ağrı, kasılma, hareketlerde uyumsuzluk, şok belirtileri olarak belirtebiliriz.
- Solunum Sistemi Bozuklukları : Solunum sisteminin bozulmasına neden olan zehirlenmelerde en sık görülen belirtiler arasında nefes darlığı, solunum durması, baş ağrısı, baş dönmesi, kulak çınlaması, oksijen yetmezliği nedeni ile ciltte kızarıklık, morarma bulunmaktadır.
- Dolaşım Sistemi Bozuklukları : Dolaşım sisteminin bozulmasına yol açan zehirlenme vakalarında en sık rastlanan belirtileri nabız bozukluğu, baş ağrısı, soğuk terleme, kalp durması olarak belirtebiliriz.
Zehirlenmelerde İlk Yardım Nasıl Yapılır
Günümüzde zehirlenme vakaları birçok farklı nedenle oluşan ve gittikçe daha sık görülmeye başlayan rahatsızlıklar arasında gösterilmektedir. Zehirlenmelerde İlk Yardım kuralları hakkında bilgi sahibi bireylerin bulunması toplumun genel sağlığı için büyük önem arz etmektedir. İlk Yardım Sertifikası alan her birey bu hususta bilgi sahibi olmaktadır. (İzmir İlk Yardım)
Zehirlenmelerde İlk Yardım Nasıl Yapılır sorusuna en basit ve temel cevabı;
- Zehirlenmeye neden olan maddenin uzaklaştırılması (Kirli madde vücuttan ne kadar çabuk uzaklaştırılırsa o kadar az miktarda emilir),
- Hayati fonksiyonların devamının sağlanması,
- Sağlık kuruluşuna bildirilmesi (112).
olarak belirtebiliriz.
Yazımızın devamında farklı nedenlere bağlı olarak yaşanan zehirlenme vakalarında yapılması gereken müdahaleler ile ilgili detaylı bilgileri bulabilirsiniz.
Gıda Zehirlenmelerde İlk Yardım
Besinlerin son kullanma tarihinin geçmesi nedeniyle veya sıcak havalarda gıdalarda oluşan mikro organizmalara bağlı olarak bozulmalar meydana gelmektedir. Bu durum insanların Gıda Zehirlenmeleri yaşamasına yol açabilir.
Besin Zehirlenmeleri olarak da adlandırılan bu durum genellikle 2 ila 3 gün içerisinde kendiliğinden geçebilir. Bu süreçte bol miktarda sıvı ve su tüketilmesi gereklidir.
Gıda Zehirlenmeleri aniden başlayan kusma, bulantı, kramp gibi karın ağrıları ve ateş, ishal gibi belirtiler ile kendisini gösterir. Genellikle bozuk gıda alımına bağlı gerçekleşen bu durum kendiliğinden geçebileceği gibi ilaç kullanımı da gerektirebilir.
Gıda Zehirlenmesinde İlk Yardım bilgisine sahip kişiler durumu değerlendirmeli ve eğer bu belirtilerden birisi görülüyorsa;
- Gıda zehirlenmesinde hastanın şikayetlerinin 24 ila 48 saat arasında kendiliğinden geçmemesi durumunda,
- Kişinin sıvı alımı yapamadığı durumunda,
- Hastanın geçmeyen yüksek ateşi varsa,
- Kişide kanlı ishal görülüyorsa,
- Hastanın uyku eğiliminde artış gözleniyorsa,
zaman kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna ulaşmalıdır.
Sindirim Yolu Zehirlenmelerde İlk Yardım
Günümüzde en sık rastlanılan zehirlenme türlerinden birisi olan Sindirim Yoluyla Zehirlenme vakaları zehirli maddenin vücuda sindirim yoluyla girmesi ile oluşan durumlardır. Bozulmuş besinlerin, ilaçların ve alkolün fazla kullanılması ile oluşabilen bu durum zehirli mantar tüketilmesi ile de görülebilir.
Özellikle 1 ila 4 yaş arası çocuklarda çok fazla rastlanılan ve hayati tehlikeye yol açabilen bu durumda kişinin yakınında Sindirim Yolu Zehirlenmelerde İlk Yardım bilgisi olan birisinin olması çok değerlidir.
Sindirim Yolu Zehirlenmelerinde İlk Yardım basamaklarını;
- Öncelikle kişinin bilinci kontrol edilir.
- Eğer ağız bölgesine zehirli madde temas ettiyse ağız su ile çalkalanır.
- Aynı şekilde zehirli madde ele temas ettiyse el sabunlu su ile yıkanır.
- Kişinin yaşamsal bulguları değerlendirilir.
- Kişide kusma, bulantı, ishal gibi belirtiler olup olmadığı gözlemlenir.
- Hasta kusturulmaya çalışılmaz. Özellikle yakıcı maddelerin alındığı durumlarda hasta asla kusturulmaz.
- Eğer kişide bilinç kaybı görülürse koma pozisyonu verilir. Üstü örtülür.
- 112 Acil Servis aranarak tıbbi yardım istenir.
şeklinde belirtebiliriz.
Solunum Yolu Zehirlenmelerde İlk Yardım
İnsan vücuduna solunum yoluyla karbonmonoksit, karbondioksit, metan, klor gibi gazların ve bunlar dışında çeşitli yapıştırıcılar, boya veya benzeri gaz ya da buhar haldeki kimyasal maddelerin girmesi sonucu oluşan zehirlenmeler Solunum Yolu Zehirlenmeleri olarak adlandırılmaktadır.
Bu duruma maruz kalan kişi veya kişilerin yakınında Solunum Yolu Zehirlenmelerde İlk Yardım bilgisi bulunan birisinin olması hayati tehlikeyi atlatmaları için çok önemlidir.
Solunum Yolu Zehirlenmelerinde İlk Yardım aşamaları;
- Öncelikle problemi yaşayan hasta temiz havaya çıkarılmalı ya da cam ve kapı açılarak ortam havalandırılmalıdır.
- Kazazedenin yaşamsal belirtileri değerlendirilmelidir. (ABC)
- Hasta yarı oturur pozisyona getirilmelidir.
- Eğer kişinin bilinci kapalı ise koma pozisyonu verilmelidir.
- 112 Acil Servis aranarak tıbbi yardım istenmelidir.
şeklinde sıralanabilir.
Tüm bunlarla birlikte kişiye müdahale eden İlkyardımcının da sağlığı ve çevrenin güvenliği için yapması gerekenler vardır. Bunları;
- İlkyardım yapan kişi müdahale sırasında kendisini ve çevresini korumak için gerekli önlemleri almalıdır.
- Solunumunu sağlıklı tutmak için maske veya ıslak bez kullanılmalıdır.
- Elektrik düğmeleri, elektrikli aletler ve ışıklandırma cihazları kullanılmamalıdır.
- Eğer içeride yoğun duman varsa hasta dışarıya ip kullanılarak çıkarılmalıdır.
- 110 aranarak derhal itfaiyeye haber verilmelidir.
olarak belirtebiliriz.
Deri Yolu Zehirlenmelerde İlk Yardım
İnsanları zehirli hayvanların ısırması, böceklerin sokması gibi durumlardan sonra oluşan zehirlenme durumu Deri Yoluyla Zehirlenme sınıfında değerlendirilmektedir. Bununla birlikte ilaç enjeksiyonu veya saç boyası sonrasında oluşan zehirlenmelerde Cilt Yoluyla Zehirlenme kapsamında ele alınmaktadır.
Bu durumlardan herhangi birisine maruz kalan insanların yakınında Deri Yoluyla Zehirlenmede İlk Yardım bilgisi sahibi birisinin olması büyük önem arz etmektedir.
Deri Yoluyla Zehirlenmelerde İlk Yardım yöntemleri arasında;
- Emilimi önlemek adına kişinin ellerinin zehirli madde ile teması ortadan kaldırılır.
- Eğer kişinin üzerinden zehir bulaşmış giysileri varsa çıkartılır.
- Hastanın bilinci kontrol edilerek solunum yolu açıklığı benzeri yaşam bulguları değerlendirilir.
- Zehre maruz kalan kişinin derisi bol su ve sabun kullanılarak 15 ila 20 dakika boyunca yıkanır.
- 112 Acil Servis aranarak tıbbi yardım talep edilir.
Zehirlenme vakalarında endişeleri bulunan ve bu tarz bir duruma maruz kaldığını hisseden kişiler 24 saat hizmet veren Zehir Danışma Merkezini (114) arayarak yapılabilecekler hakkında detaylı bilgi alabilir.
İlaç Zehirlenmelerinde İlk Yardım
Günümüzde insanların en sık karşılaştığı zehirlenme problemlerinden birisi de İlaç Zehirlenmeleridir. İlaç Zehirlenmesinde İlk Yardım aşamaları;
- Öncelikle zaman kaybedilmeden 112 Acil Servis aranarak adres bildirilir.
- Kişinin bilinci açık ise rahatsızlığının neden oluştuğunu anlamaya yönelik sorular sorulur. Zehirlenmeye neden olan ilaç tespit edilerek bu ilacın kutusu ve şişesi sağlık kuruluşuna hasta ile birlikte götürülür.
- Telefonla ulaşılan sağlık personeline kişi kendisini tanıtarak olası zehirlenmenin belirtilerini tarif eder.
- Sağlık çalışanı gelene kadar hastaya dikkat edilir ve belirtiler kontrol edilir.
- Hastada bilinç kaybı henüz yok ise solunum yollarının serbest olacağı şekilde hasta yatış pozisyonuna getirilir ve üzeri örtülür.
- Zehirlenen kişiye ait kusmuk, gaita ya da idrar zehirlenme sebebini belirlemek için saklanarak sağlık personeline verilir.
- Hastaya acil sağlık ekibinin izni olmadan kesinlikle hiçbir şey verilmez.
şeklinde sıralanabilir.
Zehirlenmelerde İlk Yardım Soruları
İlk Yardım Eğitimini tamamlayarak İlk Yardım Sertifikası sahibi olup İlk Yardım Eğitmeni olarak ilgili kurumlarda çalışmayı hedefleyen kişilerin teorik ve uygulamalı sınavlarda istenilen başarıyı göstermeleri gerekmektedir.
SARIZEYBEK İlk Yardım Eğitim Merkezi olarak öncelikle kursiyerlerimizin ve bununla birlikte tüm toplumun bilgilenmesi ve kendisini test edebilmesi için web sitemizde ilk yardım sınav soruları yayınlıyoruz.
Zehirlenmelerde İlk Yardım Sorularının da bulunduğu bu bölüme ilkyardimegitimiizmir.com/online-ilkyardim-sinav-sorulari bağlantısını tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Gıda zehirlenmesi belirtileri çoğunlukla 2-3 gün içinde kendiliğinden geriler ve herhangi bir tedavi gerektirmez. Bu süre içinde bol miktarda su ve yağsız sıvı alınması, ishal ve kusma ile kaybedilen sıvının yerine konması için gereklidir. Kusma var ise bulantı önleyici ilaçlar kullanılabilir.
Özellikle gıda zehirlenmesi yaşayan kişilere Muz yenmesi iyi gelmektedir. Potasyum açısından oldukça zengin olan muz besin zehirlenmesi sonucu ortaya çıkan bulantı, kusma, ishal gibi belirtilerin azaltılmasına yardımcı olur.
Bununla birlikte zehirlenme yaşayan kişiye yoğurt, bal, sarımsak, fesleğen, limon veya zencefil yedirilmesi de iyi gelebilir.
Özellikle yakıcı maddenin alındığı ve hasta ne yiyip içtiğinin bilinmediği durumlarda asla kusturulmaz. Bilinç kaybı varsa hastaya koma pozisyonu verilir. Hastanın üstü örtülerek bekletilir.
Asit zehirlenmelerinde (Çamaşır suyu , Tuz ruhu gibi) hasta kesinlikle kusturulmaz. Öncelikle bol su içirilir. Eğer zehirlenmenin üzerinden 2 saatten daha uzun süre geçmişse hasta kusturulmaz, bol su ve zeytinyağı verilir.
Hastanın bilinci yerinde değil ise kusturulmaz. Yoğurt, ayran, yumurta akı koruyucu olarak verilebilir ancak bunlar çok önemli bir yarar sağlamaz.
Zehirlenme kişinin dolaşım sistemini etkilediği zaman baş ağrısı, soğuk ter, kalp durması gibi belirtiler gözlemlenir.
Eğer zehirlenme sinir sistemini etkilerse kas ağrısı, kasılma, hareket bozuklukları, şok ve bilinç kaybı gibi belirtiler ortaya çıkar.
Solunum yolu ile zehirlenmelerde kişiye uygulanacak İlkyardım basamakları şunlardır;
• Hasta temiz havaya çıkarılır. Cam ve kapı açılarak ortam havalandırılır.
• Kişinin yaşamsal belirtileri değerlendirilir. (ABC)
• Hasta yarı oturur pozisyona getirilir.
• Kişinin bilinci kapalı ise koma pozisyonu verilir.
• 112 Acil Servis aranarak tıbbi yardım istenir.
Gıda zehirlenmesinde anti bakteriyel özelliği bulunan yoğurt kişiye yedirilebilir. Yoğurt içerisinde probiyotikler taşıdığından besin zehirlenmenin kaynağı olan zararlı bakterilerle mücadele eder.
Gıda zehirlenmesine özellikle limonlu soda içirilmesinin iyi geldiği söylenmektedir. Lakin bu konular hakkında kesin bir tıbbi hüküm yoktur.
Güçlü bir doğal antibiyotik olarak bilinen sarımsak zehirlenmeye neden olan oluşumları vücuttan atılmasını sağlamaktadır. Sarımsak aynı zamanda doğal bir mantar önleyicidir.
Zehirlenme sonucunda bağırsaklar ve mide zarar görür. Bağırsakların ve midenin tekrardan onarılması açısından sarımsak tüketimi de önerilmektedir.
İlaç zehirlenmesi yaşayan kişilerin hangi ilaçları tükettiği doktorlar için önemlidir. Bu ilaçlara göre doktorlar gerekli kontrolleri yaparak hastanın midesini yıkarlar. Mide yıkama sayesinde midede bulunan ilaçların vücuttan tamamen atılması sağlanıyor.
İlaç zehirlenmesi belirtileri arasında;
• Uyku haline geçme,
• Mide bulantısı ve kusma,
• Sık soluma,
• Kalp ritminin artması,
• Anormal davranış belirtileri,
• Kasılmalar,
• Koma hali,
gösterilebilir.
İlacın yüksek dozda alınması ya da kimyasal oranının yüksek olması belirtilerin daha hızlı ve daha kötü olmasına neden olabilir.
Böyle bir durumda ilk yapılması gereken kişiyi ortamdan uzaklaştırıp temiz hava alabileceği bir ortama götürmektir.
Kimyasal maddenin yapısına göre kusturmak bazen zarar verebilir. Bu nedenle kazazede kusturulmaya çalışılmamalıdır. Acil tıbbi yardım gelene kadar veya sağlık merkezine ulaşana kadar kişiye bol su verilmelidir.
Zehirlenme kimyasal bir maddenin canlı organizma üzerindeki patolojik etkisidir. Görece küçük miktarlarda kimyasal etki gösteren zehir, süresi ve ağırlığı değişebilen bir hastalık haline ya da ölüme yol açar.
Zehirlenmelerde sindirim, solunum ve sinir sistemi etkilenir. Bu sistemlerin her birinde etkilenme sonucu oluşan belirtileri;
• Sindirim sistemi : Bulantı, karın ağrısı, kusma, ishal
• Sinir sistemi : Rahatsızlık hissi, hareketlerde uyumsuzluk, havale, bilinç kaybı
• Solunum sistemi : Nefes darlığı, morarma, solunum durması
olarak belirtebiliriz.
Aralarında bakterilerin, virüslerin ve parazitlerin bulunduğu bulaşıcı organizmalar ve bu organizmalardan kaynaklanan toksinler gıda zehirlenmesinin en yaygın nedenleri arasında bulunur. Bulaşıcı organizmalar veya toksinler gıdaları işleme ya da üretme aşamalarının herhangi bir noktasında kirletebilir.
Gıda zehirlenmesi mikroorganizmalar ya da bakteri toksinleri nedeniyle bozulmuş yiyeceklerin tüketilmesi sonucu ortaya çıkar. Besin zehirlenmesi için tipik belirtiler mide ağrısı, ishal ve kusmadır. Hafif zehirlenmeler genellikle birkaç gün içinde kendi kendine iyileşir.
Gıda zehirlenmesi genellikle hafif geçirilmekle birlikte ölümcül sonuçları da olabilen, günümüzde oldukça sık rastlanılan ciddi bir rahatsızlıktır.
Besin zehirlenmeleri kişinin bakteriler veya toksinler bulaşmış yiyecek - içecekleri tüketmesi sonucunda meydana gelir.
Kişide belirli bir tür bakteriyel gıda zehirlenmesi varsa ve belirtiler şiddetliyse doktor antibiyotik reçete edebilir.
Listeria'nın neden olduğu Gıda Zehirlenmelerinin hastanede yatış sırasında damardan verilecek antibiyotiklerle tedavi edilmesi gerekir. Tedavi ne kadar erken başlarsa sonuç o kadar iyidir.
Çamaşır suyundan zehirlenme gibi hem kimyasal zehirlenmeye hem de solunum yoluyla zehirlenmeye sebep olabilecek durumlarda ise zararlı maddeye maruz kaldıktan hemen sonra (yaklaşık olarak 30-60 dakika gibi kısa bir sürede) belirtiler ortaya çıkmaya başlar.
• Ellerin zehirli madde ile teması önlenmelidir.
• Zehir bulaşmış giysiler çıkartılmalıdır.
• 15 ila 20 dakika boyunca temas eden bölge bol suyla yıkanmalıdır.
• 112 Acil Servis aranarak tıbbi destek istenmelidir.
Mide zehirlenmesinde ayran içirilmesinin bilimsel herhangi bir faydası bulunmamaktadır. Halk arasında zehirlenen kişiyi kusturmanın dışında yapılan bir başka yanlışın ise zehirlenen kişiye ayran ve süt gibi maddelerin içirilmesidir.
Yapılan bilimsel araştırmalar ve hekim görüşleri süt içirmenin zehirlenme durumlarında kurtarıcı gibi görünmesine rağmen herhangi bir faydasının olmadığını belirtmektedir.
Gıda zehirlenmeleri zararlı yiyecek ve içeceklerin tüketiminden sonra 30 dakika ile 72 saat arasında geçen sürede ortaya çıkmaktadır.
