Temel Yaşam Desteği insanların yaşamını kurtarmak amacıyla uygulanan acil sağlık hizmeti aşamalarından birisidir. Bilinmesi oldukça değerli ve hayat kurtarıcı olan bu uygulama İlk Yardım Eğitimi kapsamında öğretilen ve toplumun bilinçlendirilmesi hedeflenen bir konu başlığıdır.
İnsanlarda herhangi bir sebeple kalbin durması ya da solunumun durması sonucu uygulanan müdahaleler Temel Yaşam Desteği olarak adlandırılır.
Kişinin solunumunun durması hayatını devam ettirmesi gereken oksijeni alamayacağı için hayati tehlike oluşmasına neden olur. Bununla birlikte kalbinin durması ve bilincinin kapalı olması da yine hayati risk oluşmasına yol açmaktadır. Her iki durumda da kişiye yaşamın devam etmesi için Temek Yaşam Desteği prosedürü uygulanmalıdır.
SARIZEYBEK İlk Yardım Eğitimi Merkezi olarak İzmir de bulunan İlk Yardım Kursu muzda uzman İlk Yardım Eğitmenlerimiz tarafından verilen Temel İlk Yardım Eğitimi kapsamında Temel Yaşam Desteği konusu da teorik ve uygulamalı olarak anlatılmaktadır.
Solunumu duran insanlara Temel Yaşam Desteği kapsamında öncelikle hava yolu açıklığı sağlanmalıdır. Sağlıklı solunum yapamayan hastaya yapay solunum desteği verilerek hayatta kalması amaçlanır. Kalbi duran hastalarda ise kalpten kan pompalanmasının sağlanması için dış kalp masajı yapılır.
Temel Yaşam Desteği ilaç kullanılmadan yapılan bir uygulamadır. Hastanın kalbinin veya solunumunun durması halinde kullanılan bu prosedür kişinin hayati değerlerinin korunması için büyük öneme sahiptir.
Uzman İlk Yardım Eğitmenimiz tarafından yazılan bu makalemizde;
- Temel Yaşam Desteği Nedir
- Yetişkinlerde Temel Yaşam Desteği
- Çocuklarda Temel Yaşam Desteği
- Bebeklerde Temel Yaşam Desteği
- Temel Yaşam Desteği Basamakları
- Temel Yaşam Desteği Nasıl Yapılır
konu başlıkları ile ilgili ayrıntılı bilgiler edinebilirsiniz.
Ayrıca konu ile ilgili veya İlk Yardım Eğitimi hakkında sormak istediğiniz tüm soruları web sitemizdeki İletişim kanallarımızı kullanarak bize iletebilir sosyal medya hesaplarımızdan bize ulaşabilirsiniz.
Temel Yaşam Desteği Nedir
Temel Yaşam Desteği insanlarda;
- Herhangi bir nedenle kalp veya solunum durması sonucunda,
- Yapay solunum ile akciğerlere oksijen gitmesi için,
- Dış kalp masajı ile kalpten kan pompalanması için,
- Tıbbi malzeme ve ilaç kullanılmadan yapılan,
uygulamaların bütünüdür.
1960’lı yıllarda geliştirilmeye başlanılan Temel Yaşam Desteği uygulamaları günümüze kadar birçok farklı değişim göstermiştir. Temel Yaşam Desteği uygulama eğitiminde karmaşıklığın ortadan kaldırılması amacıyla standartlaşma ihtiyacı hissedilmiş ve bu konuda çalışmalar yapılmıştır.
Temel Yaşam Desteği Aşamaları
Temel Yaşam Desteği sayesinde kişinin dokularına acil oksijen desteği sağlanarak hayati organlarda meydana gelebilecek geri dönüşü olmayan hasarları önleyip hastanın hayatta kalma şansını artırılmaktadır.
Temel Yaşam Desteği Uygulaması 3 aşamadan oluşmaktadır;
- A (Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi)
- B (Solunumun değerlendirilmesi)
- C (Dolaşımın değerlendirilmesi)
İlk Yardım Eğitimini başarıyla tamamlayıp İlk Yardım Sertifikası sahibi olmuş bireyler gerektiği anlarda Temel Yaşam Desteğini başarıyla uygulayacak bilgiye sahip olurlar. Bireylerin İlk Yardım konusunda bilinçlendirilmesi toplum sağlığı açısından büyük önem arz etmektedir.
Yetişkinlerde Temel Yaşam Desteği
Temel Yaşam Desteği yetişkinlerde, çocuklarda ve bebeklerde farklı basamaklar izlenerek yapılmaktadır. Yetişkinlerde yapay solunum ve dış kalp masajının beraber uygulanması doğru bilgi sahibi kişiler tarafından yapılması gereken bir süreçtir.
Yetişkinlerde Temel Yaşam Desteği uygulaması;
- İlk Yardımcı kendisinin ve yaralının güvenliğinden emin olur.
- Hastanın omuzlarına dokunulup “İyi Misiniz?” diye sorularak bilinci kontrol edilir.
- Eğer hastanın bilinci yok ise 112 Acil Servis aranarak yardım çağırılır.
- Hasta sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır.
- Yaralının yanına diz çökülür.
- Hastanın boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır.
- Yaralının ağız içi kontrol edilerek görünen yabancı cisim var ise çıkartılır.
- Hava yolunu açmak için bir el yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir.
- Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir.
- Hastaya baş geri çene yukarı pozisyonu verilir.
- Yaralının solunum yapıp yapmadığı Bak – Dinle – Hisset yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir.
- Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır. Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir.
- Hastanın solunumu yok ise 112 Acil Servis aranarak tıbbi destek istenir.
- Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir.
- Diğer el bu elin üzerine yerleştirilir.
- Her iki elin parmakları birbirine kenetlenir.
- Ellerin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsekler bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur.
- Göğüs kemiği 5 cm aşağı inecek şekilde ( yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 kalp basısı uygulanır, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır.
- Baş geri çene yukarı pozisyonu tekrar verilerek hava yolu açıklığı sağlanır.
- Alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak hastanın burnu kapatılır.
- Normal bir soluk alınır.
- Baş geri çene yukarı pozisyonunda iken yaralının ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir.
- Hastanın göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 nefes verilir.
- Havanın geriye çıkması için zaman verilir.
- Yaralıya 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır. (30’a 2 oranıyla)
- Temel Yaşam Desteğine yaralının yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.
adımları takip edilerek yapılmaktadır.
Çocuklarda Temel Yaşam Desteği
Temel Yaşam Desteği yetişkinlerde, çocuklarda ve bebeklerde farklı basamaklar izlenerek yapılmaktadır. 1 ila 8 yaş arası çocuklarda yapay solunum ve dış kalp masajının beraber uygulanması doğru bilgi sahibi kişiler tarafından yapılması gereken bir süreçtir.
Çocuklarda Temel Yaşam Desteği uygulaması;
- İlk Yardımcı kendisinin ve çocuğun güvenliğinden emin olur.
- Çocuğun omuzlarına dokunulup “İyi Misin?” diye sorularak bilinci kontrol edilir.
- Eğer hastanın bilinci yok ise 112 Acil Servis aranarak yardım çağırılır.
- Çocuk sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır.
- Çocuğun yanına diz çökülür.
- Çocuğun boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır.
- Ağız içi gözle kontrol edilerek hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır.
- Hava yolunu açmak için bir el yaralının alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir.
- Çene kemiğinin uzun kenarı yere dik gelecek şekilde alından bastırılıp, çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir.
- Çocuğa baş geri çene yukarı pozisyonu verilir.
- Yaralının solunum yapıp yapmadığı Bak – Dinle – Hisset yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir.
- Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır.
- Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir.
- Solunum yok ise alnın üzerine konulan elin baş ve işaret parmağını kullanarak çocuğun burnu kapatılır.
- Baş geri çene yukarı pozisyonunda iken çocuğun ağzını içine alacak şekilde ağız yerleştirilir.
- Çocuğun göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 nefes verilir.
- Havanın geriye çıkması için zaman verilir.
- Kalp basısı uygulamak için göğüs kemiğinin alt ve üst ucu tespit edilerek alt yarısına bir elin topuğu yerleştirilir. (Çocuk yetişkin görünümündeyse yetişkinlerde olduğu gibi iki el ile kalp basısı uygulanır)
- Elin parmakları göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsek bükülmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur.
- Göğüs kemiği 5 cm aşağı inecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 kalp basısı uygulanır.
- Bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır.
- Çocuğa 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır. (30’a 2 oranında)
- İlk Yardımcı yalnız ise 30’a 2 oranında göğüs basısının 5 tur tekrarından sonra 112 Acil Servis aranarak yardım talep edilir.
- Temel Yaşam Desteğine çocuğun yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.
adımları takip edilerek yapılmaktadır.
Bebeklerde Temel Yaşam Desteği
Temel Yaşam Desteği yetişkinlerde, çocuklarda ve bebeklerde farklı basamaklar izlenerek yapılmaktadır. 0 – 12 ay arası bebeklerde yapay solunum ve dış kalp masajının beraber uygulanması doğru bilgi sahibi kişiler tarafından yapılması gereken bir süreçtir.
Bebeklerde Temel Yaşam Desteği uygulaması;
- İlk Yardımcı kendisinin ve çocuğun güvenliğinden emin olur.
- Bebeğin ayak tabanına hafifçe vurarak bilinci kontrol edilir.
- Eğer bebeğin bilinci yok ise 112 Acil Servis aranarak tıbbi destek talep edilir.
- Bebek sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır.
- İlk Yardımcı Temel Yaşam Desteği uygulayacağı pozisyonu alır. (Yerde uygulama yapacak ise diz çöker, masa v.b. yerde uygulama yapacak ise ayakta durur)
- Bebeğin boynunu ve göğsünü saran giysiler açılır.
- Ağız içi gözle kontrol edilerek hava yolu tıkanıklığına neden olan yabancı cisim var ise çıkartılır.
- Hava yolunu açmak için, bir el bebeğin alnına, diğer elin iki parmağı çene kemiğine koyulup baş hafifçe yukarı geri itilerek eğilir.
- Baş geri çene yukarı pozisyonu verilir.
- Bebeğin solunum yapıp yapmadığı Bak – Dinle – Hisset yöntemiyle 10 saniye süre ile kontrol edilir.
- Göğüs kafesinin solunum hareketlerine bakılır.
- Eğilip kulağını hastanın ağzına yaklaştırarak solunum dinlenirken diğer el göğüs üzerine hafifçe yerleştirilerek hissedilir.
- Solunum yoksa ağız dolusu nefes alınır ve ağız bebeğin ağız ve burnunu içine alacak şekilde yerleştirilir.
- Bebeğin göğsünü yükseltmeye yarayacak kadar her biri 1 saniye süren 2 solunum verilir.
- Havanın geriye çıkması için zaman verilir.
- Kalp basısı uygulamak için bebeğin (iki meme başının altındaki hattın ortası göğüs merkezini oluşturur) göğüs merkezi belirlenir.
- Bir elin orta ve yüzük parmağı bebeğin göğüs merkezine yerleştirilir.
- Göğüs kemiği 4 cm aşağı inecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3’ü kadar) 30 kalp basısı uygulanır.
- Bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır.
- Bebeğe 30 kalp masajından sonra 2 solunum yaptırılır. (30’a 2 oranında)
- İlk Yardımcı yalnız ise 30’a 2 oranında göğüs basısının 5 tur tekrarından sonra 112 Acil Servis aranarak yardım talep edilir.
- Temel Yaşam Desteğine bebeğin yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar kesintisiz devam edilir.
adımları takip edilerek yapılmaktadır.
Temel Yaşam Desteği Basamakları
Temel Yaşam Desteği bebeklerde, çocuklarda ve yetişkinlerde farklı şekillerde uygulanmaktadır. Solunumu olmayan hastalarda dışarıdan suni solunum uygulayarak ve kalbi duran kişilerin ise göğsüne bası uygulayarak kalp masajı yapılması gerekmektedir.
Temel Yaşam Desteği Basamakları ise;
- Öncelikli olarak hastanın bilincinin kontrol edilmesi gerekir.
- Ardından Baş Geri – Çene Yukarı manevrasının yapılır.
- Alt çene manevrası yapılır.
- Bak – Dinle – Hisset yöntemi ile solunumun kontrol edilir.
- Kalp masajı yapılır. Kalp masajı sırasında ellerin pozisyonu önemlidir.
- Son olarak hasta koma pozisyonuna getirilip 112 Acil Servis aranır.
Solunum ve Kalp Durması Nedir
İnsanlarda Temel Yaşam Desteği Solunum Durması ve Kalp Durması durumlarında uygulanan acil durum müdahale tekniğidir.
Hastanın solunum hareketlerinin durması nedeniyle vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalması durumu Solunum Durması olarak adlandırılır. Hemen yapay solunuma başlanmaz ise bir süre sonra kalp durması meydana gelir.
Bilinci kapalı yaralılarda kalp atımının olmaması durumu ise Kalp Durması olarak ifade edilir. Kalp durmasına en kısa sürede müdahale edilmezse dokuların oksijenlenmesi bozulacağı için beyin hasarı oluşur.
Kişide solunumun olmaması, bilincin kapalı olması, hiç hareket etmemesi ve uyaranlara cevap vermemesi kalp durmasının belirtisidir.
Hayat Kurtarma Zinciri Nedir
Hayat Kurtarma Zinciri 4 halkadan oluşur. Son iki halka İleri Yaşam Desteğine aittir ve ilk yardımcının görevi değildir. Bu 4 halkayı;
- Halka – Sağlık kuruluşuna haber verme
- Halka – Olay yerinde yapılan Temel Yaşam Desteği
- Halka – Ambulans ekiplerince yapılan müdahaleler
- Halka – Hastane acil servisleri
şeklinde sıralayabiliriz.
Hava Yolunu Açmak İçin Baş Geri Çene Yukarı Pozisyonu Nasıl Verilir
Bilinci kapalı bütün yaralıların solunum yolu kontrol edilmelidir. Çünkü dil geriye kayabilir ya da herhangi bir yabancı madde solunum yolunu tıkayabilir.
Kontrol sırasında öncelikle hastanın ağız içine gözle bakılır. Eğer yabancı cisim var ise çıkarıldıktan sonra hastaya baş geri çene yukarı pozisyonu verilir.
Bu uygulama sırasında bir el alına yerleştirilir. Diğer elin iki parmağı çene kemiğinin üzerine yerleştirilir. Alından bastırılıp çeneden kaldırılarak baş geriye doğru itilir. Böylece dil yerinden oynatılarak hava yolu açıklığı sağlanmış olur.
Yapay Solunum Nasıl Yapılır
Temel Yaşam Desteği kapsamında yapılan inceleme sonucu hastaya Yapay Solunum yaptırılması gerekebilir. Bu süreçte öncelikle yaralının hava yolu açılır.
Sonrasında solunum Bak – Dinle – Hisset yöntemi ile değerlendirilir. Normal solunum yoksa (solunum yoksa veya yetersiz ise) hemen Yapay Solunuma başlanır.
• İlk Yardımcı kendisinin ve yaralının güvenliğinden emin olur.
• Hastanın omuzlarına dokunup “İyi Misin?” diye sorularak bilinci kontrol edilir.
• Eğer bilinci yok ise çevreden yüksek sesle yardım çağrılır ve 112 aratılır.
Her sekansta yaralının solunumu ve şah damarından nabzı 5 saniye süre ile kontrol edilmelidir. (1 sekans = 15 kalp masajı ve 2 yapay solunum uygulamasının 4 kez tekrarlanmasıdır)
• İlkyardımcı kendisinin ve yaralının güvenliğinden emin olur,
• Yaralının omuzlarına dokunup İyi Misin diye sorularak bilinci kontrol edilir,
• Eğer yaralının bilinci yoksa çevreden yüksek sesle yardım çağrılır ve 112 Acil Servis aratılır,
• Yaralı sert bir zemin üzerine sırt üstü yatırılır,
Temel Yaşam Desteğine yaralının yaşamsal refleksleri veya tıbbi yardım gelene kadar ara verilmeden devam edilir.
İlk yardımda öncelikli olarak yapılması gereken 5 aşama vardır. Bu aşamaları;
• Hastayı güvenli yere almak,
• Kaza yerinde gerekli emniyet tedbirlerini almak,
• Temel Yaşam Desteği kapsamında teşhis koymak,
• Yine Temel Yaşam Desteği basamaklarına uygun ilkyardım yapmak,
• 112 Acil Servis aranıp ambulans çağırmak ve tıbbi yardım talep etmek,
şeklinde belirtebiliriz.
Hastanın ilk değerlendirilme aşamaları şunlardır;
• A --> Havayolu açıklığının değerlendirilmesi
• B --> Solunumun değerlendirilmesi
• C --> Dolaşımın değerlendirilmesi
İki ilkyardımcı varsa biri 30 kalp masajı yapar, diğeri 2 defa suni solunum yapar. Bir erişkinde dakikada 75 kalp masajı 15 suni solunum yapılmalıdır.
Yetişkin Temel Yaşam Desteği hayat kurtarmak için havayolunu açmak ve sonrasında kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlayarak dokulara yeterli düzeyde kan gitmesini sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.
Hastaya sözlü uyarı ile veya hafifçe omzuna dokunarak İyi Misin diye sorularak bilinç durumu değerlendirmesi yapılır.
Baştan aşağı kontrol yapılarak;
• Bilinç düzeyi, anlama, algılama,
• Solunum sayısı, ritmi, derinliği,
• Nabız sayısı, ritmi, şiddeti,
• Vücut veya cilt ısısı, nemi, rengi,
tüm bu durumlar detaylı olarak kontrol edilir.
• Kişinin bilinci yerinde = Tüm uyarılara cevap verir.
• 1. Derece Bilinç Kaybı = Sözlü ve gürültülü uyaranlara cevap verir.
• 2. Derece Bilinç Kaybı = Ağrılı uyaranlara cevap verir.
• 3. Derece Bilinç Kaybı = Tüm uyaranlara karşı tepkisizdir, cevap vermez.
Olay olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir.
Türkiye'de İlkyardım gerektiren her durumda telefon iletişimleri 112 Acil Servis telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir.
Yaşam kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.
Eğer kalbin durduğuna kanaat getirilirse 30 kere sternum alt yarısının ortasına kalp masajı yapılır ve 2 kere de ağızdan nefes üfleme uygulanır.
Kompresyon dakikada 100 - 120 defa olacak şekilde yapılmalıdır ve her kompresyonda göğüs minimum 5 cm. inmeli 6 cm. i geçmemelidir.
Göğüs kemiği 5 cm. aşağı inecek şekilde (yandan bakıldığında göğüs yüksekliğinin 1/3'ü kadar) 30 kalp basısı uygulama, bu işlemin hızı dakikada 100 bası olacak şekilde ayarlanır. Hastaya baş geri çene yukarı pozisyonu tekrar verilerek hava yolu açıklığı sağlanır.
Suni Teneffüs ciddi kaza durumlarında kazazedelerde oluşan solunum durması sonucunda uygulanır. Ciddi bir kaza durumunda kazazedenin solunumunun durması sonucunda uygulanır. İlk yardım eğitimi almış bir kişi tarafından yapılan bu işlemler hayat kurtarmaktadır.
Yaralıda bilinç kaybı var ise dilin geriye doğru kaçma durumu göz önünde tutularak hava yolunun açık olması sağlanmalıdır. Hava yolunun açık olmasını sağlarken yaralı kişinin baş, boyun ve gövde ekseni düz olacak bir şekilde yatırılması gerekir.
İleri Kardiyak Yaşam Desteği hastanın havayolu açıklığı, solunum ve dolaşımını belirli ilkeler çerçevesindeki bir dizi işlem ve girişimleri uygulayarak tekrar kazandırmaya çalışmaktır.
Yetişkinlerde dış kalp masajı ilk yardım eğitimi alan kişiler tarafınca göğüs kemiğinin 1/3 alt kısmına yapılmalıdır. Her iki kaburganın birleştiği noktaya iki parmak konur ve üstüne diğer el topuğu yerleştirilerek bası noktası tespit edilir. Bu elin üzerine diğer el yerleştirilir.
Temel Yaşam Desteğine başlarken eğer çevrede biri varsa ona hemen 112 Acil Servis aratılmalıdır. Bebeklerde, çocuklarda ve erişkinlerde ilkyardımcı yalnız ise 30/2 göğüs basısını 5 tur uygulamasından sonra kendisi yardım çağırmalıdır.
İlkyardımcı yalnız ise bilinç kontrolünden hemen sonra 112'yi kendisi arar.
