Kırıklarda İlk Yardım prosedürü günlük hayat içerisinde farklı nedenlerle gerçekleşen kırık vakalarında yaralı sağlık kuruluşuna ulaştırılana kadar yapılması gereken müdahalelerin tamamını kapsamaktadır.
İnsanlarda trafik kazaları, düşmeler gibi travmalar Kırık vakalarının oluşmasına neden olur. Özellikle yaşlılar, hastalar, obezite problemi bulunanlar ve çocuklar kırık olayı sonrasında riskli gruptadır.
Ayrıca kemikleri zayıflatan kronik rahatsızlığı olanlar ve kronik ilaçlar kullananlar içinde Kırık olayı ciddi problemler oluşturabilir. (Steroid kullanmak zorunda olan kişiler ve kanser hastaları kırıklarda risk grubu içerisinde yer alır.)
İnsanlarda Kırık sonrası hayati tehlike oluşmasına neden olan durum kırılan kemiklerden kaynaklı değildir. Kırılan kemik çevresindeki organlara ve kan damarlarına zarar verebilir. Bu sırada kemiğin içeriği dolaşıma dahil olarak emboli oluşmasına neden olabilir.
Kırıklarda İlk Yardım ilkelerine hakim olan bireyler çevrelerinde gerçekleşen kazalar sonucu oluşan Kırık vakalarına doğru ilk müdahaleyi yaparak hem iyileşme sürecinin hızlı olmasını sağlarken hem de problemin ilerlemesine engel olur.
SARIZEYBEK İlk Yardım Eğitim Merkezi olarak İzmir de bulunan İlk Yardım Kursu muzda uzman İlkyardım Eğitmenlerimiz tarafından verilen İlk Yardım Eğitimi kapsamında Kırıklarda İlk Yardım basamakları hakkında teorik ve uygulamalı eğitimler vermekteyiz.
Uzman İlk Yardım Eğitmenimiz eliyle yazılan bu yazımızda Kırıklarda İlk Yardım uygulamaları ile ilgili bilinmesi gereken;
- Kırık Nedir
- Kırık Belirtileri
- Kırık Çeşitleri
- Kırıklarda İlk Yardım Nasıl Yapılır
konularla ilgili detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.
Kırık Nedir
Kırık insanlarda kazaya bağlı olarak veya farklı sebeplerle meydana gelen, vücutta kemik bütünlüğünün bozulmasına yol açan rahatsızlıktır. Kırıklar günümüzde en sık karşılaşılan ve Kırıklarda İlk Yardım prosedürüne uygun müdahale edilmediği takdirde ciddi sonuçları olabilen bir problemdir.
İnsanlarda kemik ve kemiğe yakın kas, eklem, bağlar gibi yumuşak dokularda vurma, çarpma ve düşme gibi kazalar sonucunda Kırık meydana gelebilir. Bununla birlikte yaşlanma sonucu kemiklerde kendiliğinden kırıklar oluşabilir.
Kırık Belirtileri
İnsanlar günlük hayat içerisinde farklı nedenler sonucunda Kırık vakaları ile karşı karşıya kalabilirler. Yaşanılan travma sonrası bölgede kırık oluşup oluşmadığını anlamak için bazı belirtileri gözlemlemek gerekmektedir.
Kırık bölgenin alt kısımlarında nabız alınamaması, solukluk, soğukluk, his kaybı veya uyuşukluğun gelişmesi kırık yakınındaki damarlar ve sinirlerde zedelenme ve sıkışma olduğunu düşündürmelidir.
Kırık Belirtileri arasında;
- Şekil bozukluğu,
- Hassasiyet,
- Hareket ile artan ağrı,
- Deride soğukluk hissi ve solukluk,
- Hareket kaybı,
- Kırık uçların çıkardığı sürtünme sesi,
- Kanamaya bağlı kızarıklık,
- Şişlik ve morarma,
gösterilebilir.
Yukarıdaki belirtilerin birini veya birkaçını tespit ediyorsanız Kırıklarda İlk Yardım ilkelerine uygun şekilde en yakın sağlık kuruluşuna zaman kaybetmeden gitmeniz sağlığınız için önemlidir.
Uzman doktorlar tarafından yapılacak tetkikler ve elle muayeneler sonucunda yaşanan sorun net şekilde tespit edilip eğer Kırık varsa tedavisine başlanacaktır.
Kırık Çeşitleri
Kırık vakaları kendi aralarında Açık ve Kapalı Kırık olmak üzere 2 temel sınıfta incelenirler. Bunun dışında birçok farklı alt başlıkta ifade edilen Kırık Çeşitleri bulunmaktadır. Tüm Kırık Çeşitlerini ifade etmek gerekirse;
- Açık Kırık : Deri bütünlüğünün bozularak deri altındaki yumuşak dokuların veya kırık kemik uçlarının görülmesine Açık Kırık Açık kırıklarda kapalı kırıklara göre kan kaybı daha fazla olur. Ayrıca açık kırıklar kemiğin ciltteki ve dış ortamdaki bakteriler ile kirlenerek enfeksiyon oluşmasına neden olabilir.
- Kapalı Kırık : Kemik bütünlüğünün bozulup deri bütünlüğü bozulmadan meydana gelen kırıklara Kapalı Kırık Açık kırıklara göre kapalı kırıklara daha fazla rastlanır.
- Çöken Kırık : Özellikle baş kemikleri gibi yassı kemiklerde görülen kırıklardır.
- Komplike Kırık : Kırılan kemiğin komşu organa zarar verdiği kırık vakalarıdır. Örneğin kaburga kemiklerinde görülen kırıklar akciğere zarar verir.
- Yaş Ağaç Kırığı : Kırık sonrası bozulmanın vücudun bir bölümünde görüldüğü ve kemik bütünlüğünün tümüyle bozulmadığı kırık vakalarıdır. Genellikle çocuklarda görülmektedir.
- Parçalı Kırık : Kemiğin birçok yerinden kırıldığı durumlardır.
toplam 6 başlıkta sınıflandırabiliriz.
Kırıklarda İlk Yardım Nasıl Yapılır
Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda İlk Yardım prosedürü kapsamında İlk Yardımcı öncelikle çevre güvenliği önlemlerini alır. Daha sonra yaralının bilinç kontrolünü yaparak ABC yönünden değerlendirmesini yapar. İlk Yardım Sertifikası alan her birey bu hususta bilgi sahibi olmaktadır. (İzmir İlk Yardım)
Hastanın kendisinden veya çevresindekilerden olayla ilgili bilgi alır. Eğer bilinci açıksa hastaya kendisini tanıtarak sakinleşmesini sağlar ve yapacağı uygulamalar hakkında bilgi verir.
Kırıklarda İlk Yardım sırasında yaralı bölgenin hareketini engellemek ve durumun daha kötüye gitmesini önlemek amacıyla bölgenin tespit edilmesi gerekir. Kırık bölgesinde kırık ile beraber komşu doku ve organ yaralanmalarının kontrolleri yapılır.
Kırıklarda genellikle komşu sinir ve damar yaralanması birlikte oluşur. Bu nedenle Kırıklarda İlk Yardım Uygulamaları yapılan tespitler ve sargılar yardımı ile bölgenin hareketi önlenerek sinirler ve damarlarda oluşabilecek hasarlar en aza indirilmiş olur.
Kırıklarda İlk Yardım Uygulamaları arasında;
- Hastanın hayatını tehdit eden yaralanmaya öncelik verilmeli,
- Gereksiz yere hareket ettirilmemeli,
- Kırık bölgedeki giysiler kesilerek çıkartılmalı,
- Kırık belirtileri değerlendirilmeli,
- Kanama var ise durdurulmalı,
- Açık kırık gelişmiş ise yara temiz bir bezle kapatılmalı,
- Kırık bölgesine göre tespit malzemelerinin seçimi yapılmalı,
- Kırık olan bölgenin alt ve üst eklemlerini de içine alacak biçimde tespit yapılmalı,
- Üzeri örtülerek vücut sıcaklığı korunmalı,
- 112 Acil Servis aranarak gerekli ise tıbbi yardım istenmelidir.
Kırıklarda İlk Yardım Uygulaması
Aşağıdaki belirttiğimiz işlem basamaklarını takip ederek Kırık, Çıkık ve Burkulmalarda yapılması gereken temel uygulamaları Sağlık Bakanlığı İlk Yardım Rehberine uygun olarak gerçekleştirebilirsiniz.
Kırıklarda İlk Yardım Uygulamaları basamaklar halinde şu şekilde belirtilebilir;
- Kendinizin ve çevrenin güvenliğini sağlayınız.
- Hasta veya yaralının bilinç kontrolünü yaparak ABC yönünden değerlendiriniz.
- Hasta veya yaralının birinci değerlendirmesini yapınız.
- Hasta veya yaralının kendisinden ya da çevredekilerden olayla ilgili bilgi alınız.
- Olayın ne olduğu, nasıl olduğu, ne zaman olduğu vb. sorulara cevap arayınız.
- Kendinizi tanıtarak hasta veya yaralıyı sakinleştiriniz.
- Hasta veya yaralının hayatını tehdit eden yaralanmaya öncelik veriniz.
- Hasta veya yaralının hayati tehlike içeren yaralanması varsa zamanı çok iyi kullanarak ilk yardım uygulayınız.
- Gerekirse çevredekilerden size yardım etmesini isteyiniz.
- Hasta veya yaralıyı hareket ettirmeyiniz.
- Özellikle yaralı bölgeyi gereksiz yere hareket ettirmemeye özen gösteriniz.
- Yaralı bölgedeki giysileri çıkarınız.
- Yaralı bölgedeki giysinin çıkarılması güç ise keserek çıkarınız.
- Kırık, Çıkık, Burkulma veya Kanama olup olmadığını görebilmeniz için giysinin çıkarılarak bölgenin değerlendirilmesi gerektiğini unutmayınız.
- Kırık belirtilerini gözlemleyerek ayırt ediniz.
- Kanama var ise durdurunuz.
- Açık kırık gelişmiş ise yarayı temiz bir bezle kapatınız.
- Hasta veya yaralıyı enfeksiyonlardan korumaya dikkat ediniz.
- Kırık bölgesine göre tespit malzemelerini seçiniz.
- Tespit malzemesinin kırık bölgesine uygun olmasına dikkat ediniz.
- Kırık olan bölgenin alt ve üst eklemlerini de içine alacak biçimde tespit yapınız.
- Kırık bölgesinin hareketini önlemeye dikkat ediniz.
• Yara varsa üzeri temiz bir bezle kapatılmalıdır,
• Tespit edilecek bölge önce yumuşak malzeme ile kaplanmalıdır,
• Yaralı bölge nasıl bulunduysa öyle tespit edilmelidir ve düzeltilmeye çalışılmamalıdır,
• Tespit ; kırık, çıkık ve burkulmanın üstündeki ve altında kalan eklemleri de içerecek şekilde yapılmalıdır.
Kırık yerin üzerine havluya sarılı buz torbası konur. Bu sırada yaralı kısmın kalp seviyesinden yukarıda olmasına özen gösterilir. Yaralının üzeri örtülerek sıcak tutulur. Açık kırıklarda kanamayı durduracak önlemler uygulanır.
Kırıklarda İlk Yardım Nasıl Olmalıdır sorusunun en net yanıtını yazımızın içerisinde maddeler halinde ifade ettik. Özellikle;
• Hayatı tehdit eden yaralanmalara öncelik verilir.
• Hasta hareket ettirilmez ve bölge sıcak tutulur.
• Kol etkilenmişse yüzük ve saat gibi eşyalar çıkarılır. (Aksi takdirde gelişebilecek ödem doku hasarına yol açacaktır)
Kırığın hızlı kaynaması için yeterli miktarda oksijen, protein, vitamin ve minerallerin kan dolaşımı ile kırık bölgesine ulaştırılması önemlidir. Bu amaçla kırık bölgesindeki ödem azaltılmalı, sigara mutlaka bırakılmalı veya içilen ortamda bulunulmamalıdır. Temiz hava iyileşme sürecinde çok önemlidir.
Kemik Kırıklarında paça çorbası gibi kırıklara iyi gelen çorbalar kemiklerin iyileşmesi için gerekli olan protein yönünden zengindir. Bunun dışında süt ve süt ürünlerinin tüketilmesi kırık kemiğin hızlı iyileşmesi için kalsiyum desteği verir.
Ayrıca kırıkların iyileşmesi için gereken vitamini elmadan, çinkoyu sardalya ve somon balıklarından, yumurta ve sebzelerden alabiliriz.
Geniş ve sert tespit malzemesi (tabla) varsa, kalçadan ayağa kadar yaralı bacağın altına yerleştirilir ve iki tane kalça ve diz arasında, iki tanede diz ile bilek arasında olmak üzere geniş bandajlarla bağlanabilir. Bunun üzerine eklemi sabitlemek amacıyla, sekiz şeklinde bir bandaj sarılır.
• A) Taşıma esnasında kazazedenin düşmesini önlemek
• B) Yeni kırıkların oluşmasını önlemek
• C) Kırığın çevre dokulara zarar vermesini engellemek
• D) Yaralının şoka girmesini önlemek
Kırıklarda İlk Yardım sırasında;
• Hasta hareket ettirilmez.
• Ani hareketlerden kaçınılır.
• Kırık kemik düzeltilmeye çalışılmaz.
• Kırık kolda ise şişlik oluşacağından yüzük, saat gibi eşyalar çıkartılır.
• Kırık bölge hareket ettirilmez.
• Önce kırık düzeltilmelidir.
• Açık kırık varsa yara yıkanmalıdır.
• Yara varsa üzeri kesinlikle kapatılmaz.
• Tespit yapılırken yaralı bölge sabit tutulmalıdır.
Kırığın iyileşmesini sağlayacak hücreler ilgili bölgenin çevresinde toplandığı için morluk meydana gelir. Bu halk arasında kangren olma belirtisi olarak düşünülse de oluşan morluk aslında iyileşmenin habercisidir.
Kemiklerin kaynaması için aminoasitler, kan dolaşımının düzgün çalışması, kemik dokusunu meydana getiren hücrelerin oluşması gibi unsurların iyileşme üzerinde etkisi vardır. Bununla birlikte balık yağı, havuç ve domateste bulunan likopen, maydanoz, yabanmersini, siyah çay, kakao iyileşme sürecini hızlandırır.
Kırık iyileşmesi yaralanmadan itibaren genel olarak 6 ila 8 hafta içerisinde gerçekleşir. Yaralanmanın tipi, yeri ve hastaya bağlı diğer nedenlerle bu sürelerde değişiklik olabilir.
Kemiklerin hızlı bir şekilde kaynaması için istirahat oldukça önemlidir. Ayrıca uzman doktorlar tarafından kaburga kırığı yaşayan kişilere et suyu tüketilmesi önerilmektedir. Hastanın bu dönemde fazla hareket etmemesi ve devamlı olarak istirahat etmesi iyileşme sürecini hızlandırmaktadır.
Kaynamayan kırıklar ödem, hafif ağırlık vermede ağrı, kızarıklık ve şişlik gibi belirtilere neden olmaktadır. Tam anlamıyla ya da doğru bir şekilde kaynamayan kırıklar hastaların yaşamını olumsuz etkiler.
• Açık kırıklarda tespitten önce yara temiz bir bezle kapatılmalıdır.
• Kırık bölgede sık aralıklarla nabız, derinin rengi ve ısısı kontrol edilir.
• Kol ve bacaklar yukarıda tutulur.
• 112 Acil Servis aranarak tıbbi yardım istenir.
Kırık vakaları günümüz teknolojisinde alçı kullanılmadan kaynayabilir. Kırık uçlarını cihazla sabitleyerek ameliyatsız ve düzgün bir kaynama süreci sağlanabilir.
Alçı kullanımda oluşan kaşıntı problemi, yanlış kaynama, günlük kullanım rahatsızlığı, ağır bir yük ve duş alamama gibi problemler bu sayede ortadan kalkmış olur.
Yapılan araştırmalar sonucu uzman hekimler tarafından varılan kanıya göre kemiğin dayanıklılığı ile kırık sonrası kaynama hali arasında bir ilişki yoktur. Dolayısıyla kırılan kemik eskisinden daha güçlü olmaz diye bir sonuca varılmıştır.
Kırıklar sonrasında şişme oluşabilir ve bu normal bir durumdur. Kırık ve ameliyatlardan sonra gerek travmanın etkisiyle gerekse uzun bir süre hareketsizliğe bağlı olarak gelişen toplar damar tembelliğine bağlı olarak ayak veya bacaklarda ödem ve şişme görülür. Bu durum ayakta kalındığında daha da artar. Bunun önlenmesi için bandaj uygulamaları yapılır.
Beli kırılan insanlar tabi ki iyileşir. Omurilik ve yumuşak doku yaralanması olmayan (özellikle çökme kırığı olan) hastalarda korse ve alçı tedavisi uygulanabilir. Genellikle 3 aylık bir uygulama süreci vardır. Bir diğer tedavi yöntemi dondurma tedavisidir.
Çok ciddi olmayan kaburga kırıkları yaklaşık olarak 6 ila 7 ay içerisinde kendiliğinden geçer.
